Τρίτη 13 Μαρτίου 2012

Αλληλεγγύη: μια παρεξηγημένη έννοια…

Αν και το τελευταίο καιρό, το blog των Αριστο-τέλειων γυναικών έχει πέσει σε αδράνεια, γεγονότα των ημερών προβληματίζουν σε σημείο να ξυπνάμε από το λήθαργό μας και να τα σχολιάζουμε, να τα αναλύουμε και να τα «ερμηνεύουμε» με τη δική μας αριστο-τέλεια ματιά.

Πολύς λόγος γίνεται για την αλληλεγγύη, τελευταία. Λόγω της φτώχειας που έχει πλέον εξαπλωθεί σα μεταδοτική ασθένεια σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, δημόσια πρόσωπα έχουν μπει στη διαδικασία να συνεισφέρουν ό,τι θεωρούν χρήσιμο στο δύσκολο αγώνα της βιοπάλης των εργατικών και κατώτερων (λαϊκών) στρωμάτων.

Κάποιες από αυτές τις δράσεις αλληλεγγύης γίνονται με ταπεινότητα, δεν πρωθούνται από τα Μ.Μ.Ε. και –εντέλει- δέχονται την αναγνώριση και το καλωσόρισμα από ανθρώπους που είναι οι δέκτες αυτών.

Κάποιες άλλες, ωστόσο, όχι μόνο δε γίνονται δεκτές αλλά προκαλούν τη θυμωμένη αντίδραση και τα βίαια ξεσπάσματα ομάδων που εμπεριέχονται σε ένα μαζικότερο πλήθος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των τελυταίων ημερών η διοργάνωση συναυλιών αλληλεγγύης από τον κύριο Νταλαρά, η οποία προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και διαλόγων (και μίας πολύ καλής διαφήμισης επίσης). Δε θα σταθώ, ωστόσο στο παράδειγμα αυτό ή σε άλλα παρόμοια, γιατί α) σε όλους λίγο-πολύ (μάλλον περιέργως πολύ) είναι γνωστά και β) γιατί εντέλει τέτοιου είδους κοινωνικά γεγονότα υπερβαίνουν τα άτομα ή τις ομάδες.

Θα σταθώ γενικότερα στην έννοια και το νόημα της αλληλεγγύης. Σύμφωνα με το διαδικτυακό λεξικό (ΒΙΚΙΛΕΞΙΚΟ), η λέξη αλληλεγγύη σημαίνει το «το ηθικό καθήκον, η υποχρέωση που έχουν τα μέλη μιας ομάδας να αλληλοϋποστηρίζονται και να αλληλοβοηθούνται».

Επομένως, τα βασικά συστατικά στοιχεία της αλληλεγγύης είναι το ηθικό καθήκον, η ομάδα και η αλληλοβοήθεια.

Ηθικό καθήκον νιώθει κανείς όταν θεωρεί ότι χρωστά σε κάποιον κάτι ή ότι συμβαίνει μια αδικία, στην οποία η συμμετοχή του θα μπορούσε να είναι επανορθωτική. Το ηθικό καθήκον είναι ένα αίσθημα που πηγάζει από το αξιακό σύστημα του καθένα μας και την ανάγκη μας να θέσουμε σε εφαρμογή αυτές τις αξίες για το δικό μας αλλά και συνολικό καλό. Επομένως, δε γίνεται να κρίνει κανείς αν είναι σωστό ή όχι να νιώθει ένας τρίτος το ηθικό καθήκον να συνεισφέρει στις προσπάθειες μιας ομάδας.

Αυτό, ωστόσο, που είναι ξεκάθαρο είναι το τι συνθέτει μια ομάδα και τι νόημα παίρνει η αλληλοβοήθεια ανάμεσα στα μέλη της.

Η ομάδα είναι ένα σύνολο ανθρώπων με κοινές αξίες, πολιτισμικές επιρροές και ιδέες που υπακούει σε ένα σύνολο κανόνων (νόμων, με απώτερο στόχο την επίτευξη κοινών επιδιώξεων. Το συναίσθημα του ανήκειν σε μια ομάδα είναι τόσο ισχυρό που διαμορφώνει την ταυτότητα του καθένα χωριστά και οδηγεί σε συμπεριφορές προφύλαξης της ομάδας από εξωτερικές απειλές (άλλες ομάδες ή ξένα στοιχεία που εισβάλλουν στην ομάδα με καλές ή κακές προθέσεις).

Γίνεται καθαρό, επομένως, ότι η αλληλεγγύη προϋποθέτει να είναι κανείς αποδεκτό μέλος μιας ομάδας. Η αλληλεγγύη ενός ατόμου που έχει υπάρξει παλιά μέλος μίας ομάδας αλλά απέρριψε τις αξίες και νόρμες της ,στη συνέχεια, ή που αποτελεί ένα εντελώς ξένο στοιχείο για αυτήν , φυσικό είναι να αντιμετωπισθεί με καχυποψία ή ακόμη και ως απειλή. Ειδικότερα, στις κοινωνικές ομάδες, οι πολιτικές και πολιτισμικές/ηθικές αξίες αποτελούν τα βασικά διακριτά στοιχεία τους. Δε γίνεται κάποιος που έχει απορρίψει αυτές τις αξίες, έχει υποστηρίξει τις αξίες άλλων ομάδων (που μπορεί να είναι ηγεμονικές έναντι άλλων) και τις έχει ενσωματώσει στην καθημερινή του πρακτική για να αφομοιωθεί, να θεωρεί τον εαυτό του μέλος προηγούμενων λιγότερο δυνατών -στην εξουσιαστική ιεραρχία- ομάδων (ή και το αντίστροφο).

Αν και κάποιοι θεωρούν ότι το βασικό στοιχείο αυτής της αφομοίωσης είναι τα χρήματα, αυτό είναι λάθος. Η αφομοίωση ενός μέλους σε μία ομάδα επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της υιοθέτησης των αξιών της και κανόνων της. Πχ. στο παράδειγμα των συναυλιών αλληλεεγύης σκεφτείτε: θα υπήρχε η ίδια αντίδραση αν αυτές είχαν διοργανωθεί από πλούσιους μεν λαϊκούς δε καλλιτέχνες? (Νομίζω πως όχι! Το πολύ πολύ να προκαλούσαν κακεντρεχή σχόλια, κουτσομπολιό από φθηνές εκπομπές και χλευασμό!)

Η αλληλοβοήθεια, επίσης, σημαίνει ότι τα μέλη μιας ομάδας ισότιμα προσφέρουν και δέχονται υποστήριξη για τη διατήρηση της. Τι συμβαίνει όταν μέλη μιας άλλης ομάδας και μάλιστα ηγεμονικής προσφέρουν βοήθεια στα μέλη μιας αδύναμης ομάδας; Αν αυτή η βοήθεια έχει ζητηθεί θα γίνει μεν αποδεκτή , υποτάσσοντας όμως τα μέλη της αδύναμης ομάδας στην κυρίαρχη και υπενθυμίζοντας την ανάγκη της δεύτερης για την επιβίωσή της πρώτης.

Όταν η βοήθεια όμως δεν έχει ζητηθεί, ερωτήματα προκύπτουν για τα κίνητρά της, τα οποία δε γίνεται να είναι πλέον ανιδιοτελή. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, κάποιος που αναρριχήθηκε σε ανώτερες κοινωνικές ομάδες νιώθει ότι διέπραξε αδικίες που θέλει να επανορθώσει. Στην χειρότερη, κάποιος που αναρριχήθηκε δεν κατάφερε να ξεπεράσει τα κόμπλεξ κατωτερότητάς του και τα σύνδρομα ευνουχισμού από μέλη ανώτερων κοινωνικά ομάδων και γυρνά στην προηγούμενη ομάδα για καθαρά εγωκεντρικούς-ψυχοθεραπευτικούς λόγους.

Ο πιο δυνατός, ωστόσο, εχθρός οποιουδήποτε ομαδικού αισθήματος είναι ο εγωκεντρισμός! Και ειδικότερα, στις μέρες μας, ο εγωκεντρισμός κάποιων Ελλήνων συνδυάστηκε με τη σπατάλη κοινής ενέργειας, την πολυτελή διαβίωση λίγων σε βάρος πολλών, την υποτίμηση και εντέλει εξευτελισμό λαϊκών αξιών και την υποβίβαση του πολιτισμού των κατώτερων στρωμάτων.

Αυτόν τον εγωκεντρισμό κάποιων πλήρωσε αυτή η χώρα πολύ-πολύ ακριβά.

Γιοι και κόρες πολιτικών που έπρεπε να αποδείξουν ένα ισχυρό εγώ έναντι της βαριάς σκιάς του ονόματος του πατέρα τους ανέλαβαν την εξουσία, παίζοντας με τις ανάγκες επιβίωσης των κατώτερων στρωμάτων και δημιουργώντας ένα καταστροφικό ιστό διαφθοράς.

Καλλιτέχνες και άνθρωποι των γραμμάτων, που έπρεπε να αποδείξουν ένα ισχυρό εγώ- ίσως για οικονομικούς ίσως για καθαρά ναρκισσιστικούς λόγους -επέβαλλαν ένα δήθεν έντεχνο πολιτισμικό mainstream, υποβιβάζοντας τη λαϊκή κουλτούρα και βάζοντας τη λογική και τη νεύρωση μέσα στην τέχνη.

Επιστήμονες που έπρεπε να αποδείξουν ένα ισχυρό εγώ σε ένα απόλυτα ανταγωνιστικό ακαδημαϊκό χώρο, προώθησαν επιστημονικές ιδέες που εξυπηρετούσαν περισσότερο την εξουσία και τα συμφέροντα των λίγων παρά την ευημερία των πολλών, υποτάσσοντας πρωτότυπες ιδέες σε πρακτική αχρηστία.

Ιερείς που έπρεπε να αποδείξουν ένα ισχυρό εγώ έναντι πολιτικών δυνάμεων, έγιναν μεσίτες οικοπέδων και άλλων αγαθών, στερώντας από το λαό την τελευταία ελπίδα, αυτή της πίστης σε μια ανώτερη δύναμη που θα κάνει κάποια στιγμή κουμάντο.

Και μετά αναρωτιόμαστε αν είναι σωστές οι αντιδράσεις ομάδων ή ακόμη και ενός πλήθους σε αλεξιπτωτιστές αλληλέγγυους, που στέκονται εγωκεντρικά στο κέντρο της σκηνής…

Και αναρωτιόμαστε αν πρέπει χειροκροτήσουμε αυτούς τους -από το πουθενά- αλληλέγγυους που, χωρίς να τους ζητηθεί, σταθήκανε στο κέντρο της σκηνής και πληρώσανε για τα φώτα που θα τους φωτίσουν και τα εισιτήρια των ανθρώπων που θα τους επιτεθούν... τονώνοντας τα δικά τους εγωκεντρικά κίνητρα "αλληλεγγύης" και εμποδίζοντας την προώθηση της αυτοδιαχείρισης και αλληλοϋποστήριξης της ομάδας..

Σαν αυτή η πράξη να είναι η ύστατη, μοναδική και ανιδιοτελής μορφή κοινωνικής αλληλεγγύης…

3 σχόλια:

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

ΜΕΡΟΣ 1ο

Αγνή μου σε γενικές γραμμες συμφωνώ με το πολύ ενδιαφέρον , τεκμηριωμενο και συγκροτημένο κείμενό σου.
Θα μου επιτρέψεις όμως να διαφωνήσω ως προς μερικά σημεία του κειμένου σου. Ο Νταλάρας και ο ΚΑΘΕ Νταλάρας, έχει το δικαίωμα, όπως αυτό κατακτήθηκε από το σύγχρονο πολιτισμό μας, να λέει τη γνώμη του ελεύθερα, όπως και ελεύθεροι είναι να διαφωνούν όσοι θέλουν. Το αν ο Νταλάρας είχε αυτή την άποψη για το μνημόνιο επειδή η γυναίκα του το ψήφισε, πες μου πόσοι υπάρχουν στην Ελλάδα που η γνώμη τους ΔΕΝ στηρίζεται αποκλειστικά σε σκοπιμότητες; Μόνο μερικοί ασκητές του πνεύματος και του ήθους, τους οποίους το κατεστημένο και ο ίδιος ο λαός τους έχει στο περιθώριο, αντί να τους υψώνει ως πρότυπα...Ο μεγάλος!!! ευεργέτης Ανδρέας Συγγρός που έφαγε τα λεφτά του κοσμάκη στο μεγαλύτερο χρηματηστιριακό σκάνδαλο της Ελλάδας, τα ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΆ, αφού ο λαός τότε έχασε τα πάντα πουλώντας ότι περιουσιακό στοιχείο είχε για να αγοράσει μετοχές, ο εν λόγω ευεργέτης, έκανε ευεργεσίες εκ των υστέρων για να ξεπλύνει τις ατιμίες του (όπως πολύ σωστά επισημαίνεις το φαινόμενο) και σήμερα τιμάται ως μέγας ευεργέτης της χώρας. Ο Νταλάρας μας περίσσευε;;;; Πέραν αυτού. Δεν μπορούμε να θεωρούμε λαϊκές αξίες τις δραστηρίότητες 20-30 ατόμων που έμαθαν να πετούν γιαούρτια, καρέκλες νεράντζια και να φωνάζουν προδότη, σε όποιον δεν τους αρέσει... Καθαρά ΦΑΣΙΣΤΙΚΟ φαινόμενο και αν μη τι άλλο οι λαϊκές αξίες χαρακτηρίζονται από ένα ήθος. Που πήγε εκείνο το ρηθέν υπο του Βολταίρου, ότι ακόμα κι αν διαφωνώ μαζί σου, θα αγωνίζομαι να έχεις το δικαίωμα να μιλάς ελέυθερα;;;;;;;;που ακόμα και αυτοί που συνάζονται στις παρελάσεις για να κάνουν ασχημίες ή η μια χούφτα φοιτητές που δεν αφήνουν να εξελιχθεί ελεύθερα μια φοιτητική συνέλευση και αν δεν τους αρέσει, αρχίζουν τα: "κάτσε κατω ρε και τους ξυλοδαρμούς, ακόμα και αυτοί επικαλούνται το Βολταίρο στις συζητήσεις σε παρέες!!!!!!! Προφανώς για το δικό τους μόνο δικαίωμα να μιλούν ε΄λεύθερα και όχι για των άλλων...Και ακόμα για να φορούν τη ρήση του Βολταίρου, ως αξεσουάρ προοδευτικάντζας...

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ είπε...

ΜΕΡΟΣ 2ο

Φεύγω τώρα από τον Νταλάρα. Ποιος μπορεί να πει, ότι εγώ π.χ. δεν μπορώ να ανήκω στο λαό, όπως και πράγματι ανήκω, αλλά δεν μπορώ να διαφωνώ σε κάποια σημεία και να αρνούμαι κάποιες λαϊκές πρακτικές,όχι στείρα, αλλά βάζοντας στη θέση τους μια άλλη πρόταση;; Ποιος είπε ότι πρέπει να ευθυγραμμίζομαι απόλυτα σε κάθε λαϊκή αντίληψη, όπως π.χ. του λυντσαρίσματος;;; Όσο για το πολιτικό μας σύστημα η θέση μου είναι ξεκάθαρη και απορριπτική, όπως θα ήταν σε οτιδήποτε σάπιο, πιστεύοντας ότι πρέπει να γκρεμιστούν όλα και να ξαναγίνουν από την αρχή: Δομή κράτους, θεσμοί, νέοι άνθρωποι στη πολιτική και αλλαγή νοοτροπιών. Ξαναγυρίζω στο Νταλάρα: Θα περίμενα, αυτοί οι 20-30 ¨"αγανακτισμένοι" από την αταίριαστη με τις απόψεις του Νταλάρα δωρεάν συναυλία, να είχαν βάλλει φωτιά σε κείνα τα μαγαζιά που ξεφύτρωσαν σαν μανιτάρια και αγοράζουν χρυσό το 20% της αξίας του, από τους εξαθλιωμένους Έλληνες πολίτες, Να εξαφανίσουν από τη πιάτσα αυτές τις ύαινες... Όχι ο Νταλάρας με τις δωρεάν συναυλίες του στις γειτονιές μας πείραξε.. Θα περίμενα , όχι μόνο αυτοί οι 20-30 αλλά όλοι μας να διαμαρτυρηθούμε οργισμένα ενάντια π΄χ.στη Μαφία αυτών των κυριών που ροκάνιζαν τα χρήματα των ασφαλισμένων στο ΙΚΑ και τα έκαναν προσωπικό τους πλούτο. Γιατί τους πολιτικούς ήδη τους απαξιώσαμε και ντρέπονται να βγούν πεζή στο δρόμο. Μήπως έχεις ακούσει ποτέ, να έχει γίνει μια διαμαρτυρία λαϊκή κατά της διαφθοράς, όπως γίνεται και σε άλλα κράτη;; Όχι βέβαια. Ξέρεις γιατί;; Επειδή εμείς ως λαός, ανεχτήκαμε τη μεγάλη διαφθορά των αρχόντων μας, για να αποκτήσουμε το δικαίωμα να ασκούμε και μεις τη μικρή μας διαφθορά. Συμπέρασμα: Αφήνουμε τα εγκλήματα να παρελαύνουν από μπροστά μας, μειδιούμε, ίσως τα θεωρούμε και μαγκιά, και μας ενοχλεί. ότι ένας καλλιτέχνης, πρόσφερε δωρεάν συναυλίες, έστω και από σκοπιμότητα...Όλοι κρινόμαστε Αγνή. Όσο για το μνημόνιο να πω, ότι το κακό, δεν ήταν το ίδιο το μνημόνιο, αλλά η πράξη των πολιτικών μας, να μην το μελετήσουν εξαντλητικά για να επισημάνουν τα σημεία που θα διαπραγματευτευόντουσαν, αλλά το αποδέχτηκαν και το υπέγραψαν άνευ όρων. Γιατί και χωρίς το μνημόνιο, ίσως θα έπρεπε να κάνουμε πολύ περισσότερα από μόνοι μας....

Αγνή είπε...

Καλέ μου Φαίδωνα,

Πολύ μου άρεσε που το κείμενό μου προκάλεσε μία τόσο γενναιόδωρη αντίδρασή σου.

Εν μέρει, οι απόψεις σου με βρίσκουν σύμφωνη.
Ο συγκεκριμένος, ωστόσο, κύριος Νταλάρας νομίζω ότι για πολύ κόσμο συμβολίζει -ως καλλιτέχνης- την ιδέα που επικρατούσε στην χώρα " ακολουθώ το όπου φυσά ο άνεμος, φτάνει να υπάρχει όφελος", ακόμη και με τη μουσική του (και τις διασκευές τραγουδιών από Βαλκάνια και Λατινική Αμερική σε καιρούς που αυτές οι χώρες πάλευαν με παρόμοια με τα τωρινά μας προβλήματα και είχαν πολλές κοινωνικές αναταράξεις.. έξω από τον χορό, πολλά τραγούδια λέμε, στην κυριολεξία)...και νομίζω για αυτό προκάλεσε αυτές τις αντιδράσεις.
Κανείς σίγουρα δε συμφωνεί με τραμπουκισμούς και βίαια ξεσπάσματα...αλλά ο θυμός είναι ένα συναίσθημα εξίσου δίκαιο με τη συμπάθεια. Το τι κάνει κανείς για να εκτονώσει το θυμό είναι σίγουρα ευθύνη του καθένα μας.
Σίγουρα ο κος Νταλάρας δεν είναι ο μοναδικός δήθεν ευεργέτης, σίγουρα δεν είναι η αιτία του κακού της χώρας και σίγουρα δεν άξιζε αυτήν την αντιμετώπιση..
Από την άλλη, ήθελε και θράσος να θεωρήσει ότι θα ήταν ευπρόσδεκτος στα λαϊκά στρώματα, μετά όχι μόνο τις δηλώσεις του περί μνημονίου αλλά και τη γενικότερη του στάση όλα αυτά τα χρόνια.

Δε σου κρύβω ότι εμένα ο κος Νταλάρας δεν μου είναι συμπαθής, σαν καλλιτεχνικό ήθος ή καλλιτέχνης, αλλά δε θα του πετούσα γιαούρτια. Απλά, δε θα πήγαινα ποτέ σε συναυλία του δωρεάν ή μη... Νιώθω ότι τραγουδά με τη λογική του και την έγνοια να δώσει μια καλή εγωκεντρικά εικόνα κι όχι με την ψυχή του (κάτι που μου προκαλεί κι ο Λέκκας ή ο Κιμούλης..Υποκειμενικό τελείως)..
Και νομίζω για αυτό την πάτησε: αν η τέχνη του είχε ψυχή θα είχε αισθανθεί το θυμό του κοινού του και την αποδοκιμασία..
Υπάρχουν και άλλοι καλλιτέχνες που παρόλο που άσκησαν κριτική στις πολιτικές εξουσίας, έβγαλαν λεφτά με από τη δουλειά τους. Νομίζω όμως ότι δε θα προκαλούσαν αυτές τις αντιδράσεις.. Π.χ. αν έκανε η Χαρούλα Αλεξίου μία τέτοια συναυλία, θα δεχόταν τέτοιες αντιδράσεις? Είμαι σίγουρη πως όχι...

Τα πανό με σύνθημα "Δε θέλουμε άλλους Νταλάρες στη γειτονιά μας" που γραφτήκανε αυθόρμητα από παραπάνω από 20-30 άτομα σίγουρα δείχνουν ένα στίγμα της αιτίας που συμβαίνουν αυτά...

Τα ζόρια έκαναν τον κόσμο να είναι αλληλέγγυος σε επίπεδο ανθρώπινο, της γειτονιάς και να αναπτύξει ένα πιο σκληρό ήθος για να αντιμετωπίσει όλη αυτή την περιρρέουσα διαφθορά (που σαφώς συμμετείχαν αλλά λόγω αναγκών επιβίωσης)...και φοβούνται ότι ο εκάστοτε Νταλάρας-με όποια "ευεργετική" διάθεση- θα αποτελέσει ξένο στοιχείο σε αυτήν την αυτοδιαχειριζόμενη αλληλεγγύη....το σκληρό ήθος επίσης πλέον πετά οτιδήποτε είναι ύποπτο σε επίπεδο προθέσεων..

Νομίζω ότι η ουσία όλου αυτού, είναι ακριβώς αυτό το σύνθημα...

Σε ευχαριστώ για το ενδιαφέρον και την άμεση ανταπόκριση στο κείμενο!!!!!! Είναι ένα καλό WELCOME BACK!!!

Αναγνώστες

Συνεργάτες